حضرت رسول صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «حاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا و زنوا اعمالکم قبل ان توزنوا…»(۳) یعنی زمانی که می‌خواهید بخوابید، به حساب خودتان . اگر کاری کردید که مورد رضای خدا بوده، شکرش را به جا بیاورید و اگر خطا و اشتباهی مرتکب شدید، توبه کنید. شاید صبح بیدار نشدید.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز می‌فرماید: «جاهد نفسک و حاسبها؛ حساب خودت را بکن. با نفس اماره خبیث جهاد کن.»(۴) نفس اماره خبیث است و با شیطان دست به یکی می‌کند که ما را منحرف کند. باید حسابش را رسید. انسان باید همواره از خودش بپرسد برای خدا، برای دنیا و برای مردم چه کرده‌ام؟ چه خدمتی به خلق کرده‌ام؟

حضرت در ادامه تندتر برخورد می‌کنند و می‌فرمایند: «و حاسِبه مُحاسَبه الشریک شریکه؛ همان‌طور از نفسک حساب بکش که شریک از شریکش حساب می‌خواهد.»(۵) وقتی دو شریک می‌خواهند حساب کتاب کنند، چطور محاسبه می‌کنند؟ دقیق می‌شوند! با نفس هم باید محاسبه دقیق کرد. باید خود را سرزنش و توبیخ کرد.

درواقع حضرت می‌فرمایند مراتب توحید انسان این است که ببیند خدا چه نعمت‌هایی به او داده و برای چه او را آفریده است؟ به دنیا آمده که چه کار کند؟